Publicystyka Serwis Informacyjny - Świat WyróżnioneSekcja FA Poznań

Ukraina: prawa pracownicze w czasie wojny

15 marca 2022 ukraiński parlament (Rada Najwyższa Ukrainy) przyjął projekt Ustawy „O organizacji stosunków pracy w stanie wojennym”, który wszedł w życie 24 marca. Ustawa spotkała się ze zdecydowaną krytyką ukraińskich związków zawodowych i organizacji społecznych.

Ukraińska organizacja Ruch Społeczny (Socjalnyj Ruh – Соціальний рух) nazywa ustawę „skandaliczną” i zwraca uwagę na jej antypracowniczy i antyspołeczny charakter. Organizacja apeluje o wstępowanie do związków zawodowych zwracając uwagę na fakt, że państwo nie jest w stanie kontrolować pracodawców. W tej sytuacji, to związki zawodowe, a nie organy państwa, powinny sprawować społeczną kontrolę nad przestrzeganiem praw ludzi pracy. Od początku agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, jako Inicjatywa Pracownicza zwracamy szczególną uwagę na społeczny i pracowniczy wymiar wojny i uchodźstwa. Utrzymujemy kontakty ze związkami zawodowymi i organizacjami społecznymi w Ukrainie i staramy się informować o ich działalności i postulatach w warunkach stanu wojennego.

Poniżej publikujemy stanowisko Ruchu Społecznego z 25 marca 2022 roku krytykujące wejście ustawy w życie oraz wcześniejszy (i niestety nieskuteczny) list otwarty Ruchu Społecznego do Prezydenta Ukrainy z 16 marca 2022 w sprawie zawetowania tej ustawy

PROBLEM 7160. JAK SKOMPLIKUJE SIĘ OCHRONA PRACOWNIKÓW PODCZAS WOJNY? (25.03.2022)

Wersja ukraińska stanowiska jest dostępna tutaj: [LINK]

Skandaliczna Ustawa o organizacji stosunków pracy w stanie wojennym weszła w życie. Znacznie uprości zwolnienia, zalegalizuje niewypłacanie wynagrodzeń i wydłuży czas pracy. Jakie konsekwencje będą miały te zmiany dla społeczeństwa i jak w nowych warunkach przeciwstawić się samowoli pracodawców?

Po okropnościach wojny, ukraińscy pracownicy mogą zetknąć się z niespotykanymi wcześniej zagrożeniami w miejscu pracy. Weszła w życie Ustawa o organizacji stosunków pracy w stanie wojennym nr 2136-IX (dalej – Ustawa). Projekt tej ustawy, numer 7160, złożyła, znana z pogardy dla związków zawodowych i przywiązania do neoliberalnych idei Halyna Tretiakowa [członkini ukraińskiego parlamentu – Rady Najwyższej Ukrainy z pro-prezydenckiej partii Sługa Ludu, przewodnicząca komisji do spraw polityki społecznej i ochrony praw weteranów – przyp. red.]Akceptacja takich inicjatyw świadczy o gotowości rządu do podejmowania działań antyspołecznych ze względu na rosnące wpływy polityczne pracodawców.

Jak obecnie wygląda sytuacja ukraińskich pracowników?

Rosyjskie wojska zabiły tysiące ludzi w Ukrainie i sprawiły, że życie kolejnych milionów stało się nie do zniesienia, zwłaszcza tych na terenach przemysłowych. W Mariupolu 90% budynków zostało zniszczonych, w Charkowie zniszczono blisko 1000 budynków mieszkalnych. Około 10 milionów ludzi musiało porzucić swoje domy. W ramach programu „jestPomoc” ( JePidtrymka – єПідтримка), na dzień dzisiejszy 4 mln osób wystąpiło o odszkodowanie w wysokości 6500 ukraińskich hrywien [około 950 PLN – przyp. red.] za utracone dochody. Pracę straciło już ponad 50% osób pracujących.

Jednocześnie wciąż zatrudniona część ludności czuje bezradność, kiedy pracodawcy nielegalnie odmawiają wypłaty pensji, tłumacząc to stanem wojny. Kodeks Pracy Ukrainy gwarantował ochronę podstawowych praw pracowniczych. Jeżeli pracownik nie wyraził zgody na napisanie wniosku o bezpłatny urlop lub zwolnienie, pracodawca musiał nadal wypełniać swoje obowiązki, wynikające z umowy o pracę. Jednak w krytycznym momencie państwo stanęło po stronie pracodawców, pozostawiając pracowników na ich łasce. 16 marca 2022 r. Rada Najwyższa faktycznie uprawomocniła wymysły przedsiębiorców.

Jak zmieniły się prawa pracownicze po uchwaleniu ustawy?

Od 24 marca 2022 r. na czas trwania stanu wojennego, osłabiono prawa pracowników w zakresie:

  • ochrony przed nielegalnym zwolnieniem – każdy pracownik może być zatrudniony na okres próbny, a niektóre kategorie pracowników mogą być zwalniane podczas urlopu lub zwolnienia chorobowego;
  • terminowej wypłaty wynagrodzenia (w szczególności w przypadku przymusowego przestoju) – pracodawca będzie mógł zawiesić umowę o pracę i pozbawić wynagrodzenia, a także będzie miał prawo do pogorszenia istotnych warunków pracy bez ostrzeżenia;
  • ograniczenia czasu pracy – normalny wymiar tygodnia pracy został zwiększony do 60 godzin, zniesione też zostało ograniczenie pracy w godzinach nadliczbowych (wynoszące dotychczas 120 godzin rocznie).

Więcej informacji o wadach nowej ustawy i jej niekonstytucyjności znaleźć można w apelu do Prezydenta Ukrainy, którego wezwaliśmy do niepodpisywania ustawy. Teraz należy zastanowić się, jakie szkody ten akt może wyrządzić społeczeństwu.

Jakie są zagrożenia stwarza Ustawa?

Po pierwsze, pracodawcy będą realizować egoistyczne cele pod przykrywką potrzeb społecznych. Dopóki firmy są w rękach prywatnych, a zyski w kieszeni właścicieli, wymóg cięższej pracy trudno uznać za sprawiedliwy. Projektodawcy ustawy przekonują, że zapewnienie właścicielom bezprecedensowej elastyczności jest konieczne, ze względu na potrzebę efektywnego działania przedsiębiorstw w zakresie obronności i zapewnienia ludności środków do życia. Prawo pozwala jednak każdemu pracodawcy określić według własnego uznania, czy należy wydłużyć czas pracy. Niewykluczone, że np. właścicielom sieci handlowych bardziej opłaca się zwiększać obciążenie dotychczasowej kadry, niż zatrudnić więcej osób. Dodatkowo, nie jest jasne, czy zwiększenie wymiaru normalnego czasu pracy będzie oznaczać wzrost płac.

Po drugie, pracownikom będzie trudniej wspierać wojsko. Przepisy ustawy pozwalają na zawieszenie umowy o pracę, pozostawiając pracowników bez pracy i wynagrodzenia. W rezultacie z ich pensji nie będą płacone podatki i składki na wojsko. Ponadto pracownicy nie będą mogli dobrowolnie przekazać darowizny na rzecz Sił Zbrojnych Ukrainy i wolontariuszy. Niestety wielu pracodawców już teraz usprawiedliwia niewypłacanie wynagrodzeń tym, że przekazuje środki na cele społeczne (czasami trudno to zweryfikować). Jednakże społeczna odpowiedzialność pracodawców to wypełnianie zobowiązań zarówno wobec pracowników, jak i społeczeństwa! Ważne jest, aby pracownicy otrzymywali pensje na czas i przekazywali pieniądze, a tym samym czuli się osobiście zaangażowani w pożyteczną działalność. Konieczne jest, aby wszyscy obywatele czuli się dobroczyńcami, a nie tylko garstka korporacji!

Po trzecie, deregulacja podważa możliwość zrównoważonego rozwoju. Działanie państwa zmierzające do, choćby tymczasowego, demontażu praw pracowniczych, podkreśla wrażliwość tych praw oraz skłonność do poświęcania praw większości, którą są pracownicy, dla interesów takich jak „prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstw” i „redukcja kosztów pracodawców”. Może to powodować napięcia społeczne. Nadmierna eksploatacja ukraińskich pracowników może też w krótkim czasie pogorszyć ich zdolność do produktywnej pracy, i to w czasie, gdy Ukraina będzie musiała zwiększyć wysiłki, by odbudować zniszczone miasta. Takie kroki w dużej mierze tłumaczy się konkretnym argumentem ekonomicznym – państwo potrzebuje dodatkowych środków. Jednak z jakiegoś powodu nie chce sięgnąć po majątki oligarchów.

Co powinni zrobić pracownicy w nowej sytuacji?

W przypadku braku oporu pracowników pracodawcy będą wykorzystywać nowe możliwości. Musimy się upewnić, że im się to nie uda.

Pracownicy powinni domagać się możliwie najkorzystniejszego traktowania. Mają prawo interpretować na swoją korzyść krytyczne aspekty prawa. Po zakończeniu stanu wojennego pracownicy będą mogli wnosić pozwy przeciwko pracodawcom, jeśli ograniczenie ich praw pracowniczych nastąpiło bez podstaw przewidzianych prawem lub z naruszeniem procedur.

W przypadku ryzyka naruszenia Twoich praw, argumentuj pisemnie, że:

  • zmiana istotnych warunków pracy (np. w postaci wydłużenia czasu pracy, obniżenia płac, skrócenia urlopu) nie była poprzedzona poleceniem wskazującym na zmianę organizacji produkcji i pracy;
  • nie było obiektywnej potrzeby zwiększenia wymiaru tygodnia pracy do 60 godzin, a decyzja o wprowadzeniu 6-dniowego tygodnia pracy nie została uzgodniona z administracją wojskowo-cywilną (art. 6 ustawy);
  • pracodawca nie podjął wszelkich możliwych działań, aby zapewnić prawo do terminowego otrzymywania wynagrodzenia (art. 10 ustawy);
  • nie było podstaw do zawieszenia umowy o pracę, gdyż zaistniała sytuacja nie wykluczała możliwości świadczenia i wykonywania pracy, a pracownik nie został w żaden odpowiedni sposób uprzedzony o zawieszeniu umowy o pracę (art. 13 ustawy).

Należy wstępować do związków zawodowych. Państwo zdecydowanie nie jest teraz w stanie nadzorować pracodawców. Dlatego związki zawodowe muszą pełnić funkcję kontroli publicznej nad przestrzeganiem praw pracowniczych. Członkowie wybranego organu związkowego nadal będą podlegali ochronie przed zwolnieniem (art. 5 ustawy). Wypowiedzenie niektórych postanowień układów zbiorowych (art. 11 ustawy) może nastąpić jedynie po uprzednich konsultacjach między właścicielem a związkiem zawodowym.

Pracodawcy, którzy pogarszają sytuację pracowników, powinni być publicznie potępieni. Należy stworzyć „czarną listę” pracodawców. Ruch Społeczny jest gotów zbierać od obywateli informacje o pracodawcach, którzy bezpodstawnie zwalniają pracowników, pozbawiają ich pensji i zmuszają do pracy ponad siły. Pracodawcy, którzy nie chcą godnie płacić, muszą płacić swoją reputacją. Zgłoś informacje na kanał na Telegramie: @working_rights_bot

Należy zrobić wszystko, żeby zminimalizować szkody wynikające z tych, miejmy nadzieję, tymczasowych przepisów. Uważamy, że zagrożenie wojenne powinno skłaniać do solidarności i sprawiedliwej społecznie mobilizacji zasobów, a nie usprawiedliwiać pogarszanie sytuacji pracowników.

STAWIAJMY OPÓR ROSJI! BROŃMY PRAW PRACOWNICZYCH! (16.03.2022)

Link do wersji angielskiej: [LINK]

W parlamencie ukraińskim złożono projekt ustawy, która stanowi poważny atak na prawa pracownicze. W czasie, gdy ukraińskie związki zawodowe i ludzie pracy mobilizują się do powszechnego oporu i organizują pomoc wzajemną, jest to policzek wymierzony ich odwadze i poświęceniu. Takie działania spowodują przeniesienie ciężaru wojny z najbogatszych na pracującą większość. Należy je odrzucić.

Ruch Społeczny wzywa Prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełeńskiego do zawetowania projektu ustawy „O organizacji stosunków pracy w stanie wojennym” (7160) w Ukrainie ze względu na jego niezgodność z Konstytucją i zasadami państwa opiekuńczego.

15 marca 2022 roku Rada Najwyższa Ukrainy zatwierdziła projekt Ustawy „O organizacji stosunków pracy w stanie wojennym” 7160 w Ukrainie (dalej — Projekt). Zakłada się, że w okresie stanu wojennego przepisy tego dokumentu będą miały pierwszeństwo przed przepisami prawa pracy. Wskazując na konieczność dostosowania ustawodawstwa pracy do warunków wojny, rozszerza on możliwości pracodawców i zmniejsza uprawnienia pracownicze.

Pewne ograniczenia praw w czasie wojny są nieuniknione. Osiągnięcie równowagi między prawami człowieka a walczącym o swój byt narodem nie jest łatwe. Jednak kompromis między partnerami społecznymi i zasadami demokracji powinien być zasadą przewodnią. Wydaje się, że ustawa została uchwalona bez uwzględnienia zabezpieczeń przed tymi nadużyciami.

Główne konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy w dziedzinie praw człowieka przewidują szereg praw dotyczących takich kwestii, jak równe warunki pracy oraz prawa związków zawodowych i pracowników, od których odstępstwa są niedopuszczalne w czasie stanu wyjątkowego; odstępstwa od innych praw są dopuszczalne, ale tylko w zakresie niezbędnym ze względu na powagę sytuacji (paragraf 68 Zasad z Syrakuz z 1985 roku).

Ograniczenia nałożone w celu ochrony interesu publicznego muszą być proporcjonalne do osiągnięcia zamierzonego celu. Projekt ma na celu wzmocnienie zdolności obronnych, ale stwarza możliwość wyzysku pracowników w przedsiębiorstwach dowolnej branży na terenie całej Ukrainy. Innymi słowy, przewidziane w nim zasady postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych mogą być wykorzystane nie tyle w interesie obronności, ile do zwiększenia zysków właścicieli.

Największe obawy budzą przepisy dotyczące:

  1. możliwości pogorszenia istotnych warunków pracy bez zachowania dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia (art. 3 Projektu);
  2. możliwość zwolnienia pracownika w okresie czasowej niezdolności do pracy i urlopu wypoczynkowego, a także zwolnienia członków związków zawodowych bez zgody komisji związkowej (art. 5 Projektu)
  3. wydłużenie maksymalnego czasu trwania tygodnia pracy do 60 godzin i skrócenie czasu nieprzerwanego odpoczynku do 24 godzin (art. 6 Projektu);
  4. możliwości angażowania kobiet w ciąży i kobiet z małymi dziećmi do pracy w porze nocnej w razie „szczególnej konieczności”, a także zniesienia zasady skracania czasu pracy w porze nocnej (art. 8 Projektu);
  5. prawo pracodawcy do odmowy udzielenia urlopu, jeżeli pracownik jest zaangażowany w wykonywanie prac na obiektach związanych z infrastrukturą krytyczną (art. 12 Projektu);
  6. zawieszenie umowy o pracę w związku z agresją militarną przeciwko Ukrainie, co wyklucza możliwość wykonywania pracy (art. 13 Projektu).

Szereg ograniczeń wykracza poza granice wyznaczone przez Dekret Prezydenta Ukrainy o wprowadzeniu stanu wojennego na Ukrainie № 64/2022. Dekret ten zezwala na ograniczenie praw przewidzianych w art. 30-34, 38, 39, 41-44, 53 Konstytucji. Inicjatywa ustawodawcza ogranicza jednak również prawa przewidziane w następujących artykułach Konstytucji Ukrainy:

  • Artykuł 24 – gwarancja ochrony prawnej macierzyństwa, który obejmuje zapewnienie świadczeń dla kobiet w ciąży i matek. Projekt dopuszcza zaangażowanie tych kategorii kobiet w pracę w godzinach nocnych;
  • Art. 36 – obywatele mają prawo do uczestnictwa w związkach zawodowych w celu ochrony swoich praw i interesów pracowniczych i społeczno-gospodarczych. Projekt zezwala na zwalnianie członków związków zawodowych bez zgody związków zawodowych;
  • Art. 45 – każdy ma prawo do wypoczynku. Projekt wydłuża czas pracy (zwłaszcza w nocy), dopuszcza zwolnienia w czasie urlopu, a urlop w obiektach infrastruktury krytycznej staje się nieobowiązkowy;
  • Art. 48 – prawo do odpowiedniego poziomu życia dla siebie i swojej rodziny. Projekt będzie legalizował zawieszenie umowy o pracę, co może pozbawić obywateli środków do życia.

Należy podkreślić, że prawa przewidziane w art. 24 Konstytucji nie mogą być w żaden sposób ograniczane (art. 64 ustawy zasadniczej).

Zwiększenie obciążeń pracowników nie zrekompensuje strat w gospodarce, ale sprawi, że pracownicy staną się bardziej bezbronni w relacjach z pracodawcą. W przemówieniach Prezydenta Ukrainy pojawiał się apel do ludzi pracy, aby wykonywali swoją pracę w 100%. Jednak zatwierdzony projekt zwiększa długość tygodnia pracy o 20 godzin, czyli zmusi wielu do pracy na 150%.

Zdaniem organizacji pozarządowej Ruch Społeczny, ograniczenia praw pracowniczych można uniknąć, realizując uzasadnione cele w inny, bardziej sprawiedliwy sposób. Aby zapewnić obronność Ukrainy, konieczna jest konfiskata majątku ukraińskich oligarchów ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. Kapitały ukraińskich oligarchów muszą pracować na rzecz gospodarki! Główny cel polityki na tym etapie to zjednoczenie społeczeństwa w przeciwstawianiu się rosyjskiej agresji i maksymalne zachowanie praw osób poszkodowanych. Gospodarka Ukrainy ożywi się dzięki wsparciu państwa, właściwej organizacji pracy i godziwych zarobków.

Wnosimy o zawetowanie ustawy „O organizacji stosunków pracy w stanie wojennym” w Ukrainie (projekt ustawy 7160) przyjętej 15 marca 2022 roku w związku z niezgodnością jej postanowień z artykułami 24, 36, 45, 48, 64 Konstytucji Ukrainy oraz zasadami państwa opiekuńczego.

Witalij DUDIN
Przewodniczący Rady organizacji pozarządowej Ruch Społeczny

 

www.ozzip.pl

Udostępnij tekst

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *